Integreren #hoedan? Afl. 16 Betekenisvol opvoeden in een multi-culturele samenleving

Hoe voed je je kinderen op in een multiculturele samenleving? Onze generatie ouders zijn behoorlijk bewust bezig met deze vraag. Gisteren verzuchtte ik samen met een vriendin: hoe deden onze oma's dat: zoveel kinderen opvoeden? Ik vermoed een stuk minder bewust in ieder geval. In veel andere culturen schijnt er ook veel minder bewust gewerkt te worden aan de opvoeding. (Zie het boek 'cultuur en opvoeding') Maar ook mijn niet-kaaskop vriendinnen willen graag dat hun kinderen leuke volwassenen worden met een mooie toekomst. 

Ontmoet ouders uit andere culturen
In onze wijk zijn verschillende gelegenheden om als ouders uit verschillende culturen van elkaar te leren. Henry gaat naar de "vaderschapsdebatten", waar hij met vaders uit de wijk praat over opvoeding. Ik ga (onregelmatig) naar een vrouweninloopochtend en naar een ouder-kind speelochtend, (vroeger organiseerde ik die zelfs). Mijn expat-vriendinnen vertellen mij dat je eerste kind krijgen en opvoeden zonder je familie lastig en eenzaam is: wie vraag je om advies? Waar vind je betrouwbare oppas? Met wie ga je theeleuten? Hier kan ik me wat bij voorstellen: Mijn moeder woont aan de andere kant van het land, en ik loop hier al tegen aan. Het antwoord is natuurlijk: die leuke betrouwbare buurvrouw, maar die moet je dan wel vinden.

Maar naast deze meer praktische uitdagingen, is opvoeden in een multi-culturele context extra uitdagend omdat opvoeding en cultuur zo met elkaar verweven zijn: Opvoeden is namelijk een lang proces van betekenis geven aan de wereld. En cultuur is een grote verzameling van gedeelde betekenissen en worden in de opvoeding doorgegeven. In een multi-culturele context zijn er per definitie verschillen tussen de betekenissen die wij onze kinderen meegeven en die onze buren meegeven. En dat is vaak verrijkend, maar voor een jong kind ook wel verwarrend. 

Neutrale opvoeding: onmogelijk
Hoe zorgen we ervoor dat onze kinderen toch opgroeien tot weerbare, evenwichtige volwassenen, met stevige wortels en respect voor de mensen om hen heen? Een neutrale opvoeding lijkt misschien een oplossing. "laat je kinderen kennis maken met alle culturen en religies zonder een waarde-oordeel te geven. Dan kunnen ze later zelf een keuze maken. Maar aangezien opvoeden gaat over betekenis (door)geven, is neutraal opvoeden een contradictio in terminis. 

Bijvoorbeeld: Mijn dochter leert nu langzaam praten. De hele dag door wijst zij dingen aan en zeg ik hoe het heet: “dat is een hond, die zegt waf waf.” Ze ziet aan mijn reacties hoe ze geacht wordt te reageren op wat ze ziet. Ik heb het niet zo op vreemde honden, dus dat geef ik onbewust door. “Ja, dat is een hond (buldog)” en ik houd je iets steviger vast en trek je uit de buurt van die hond. Mijn vrienden uit het Midden-Oosten associeren honden met "vies" en "gevaarlijk", en walgen bij het idee van een hond die binnen leeft als speelkameraad voor de kinderen. Dat geven zij (al dan niet bewust) door aan hun kinderen.

Bovendien zit onze wereld ook vol “sociale feiten”: dingen die bestaan bij de gratie van de betekenis die wij eraan geven. Mijn zoon leert nu de waarde van geld kennen: 1 keer in de week krijgt hij van ons een rond metalen dingetje: Van twee van die metalen dingetjes kan hij een ijsje kopen.  Waarom? Omdat we dat zo met z’n allen hebben afgesproken. 

Betekenisvol opvoeden
Daarom wil ik liever mijn kinderen ‘betekenisvol’ opvoeden. In de ontmoeting met andere culturen krijg ik zicht op de betekenissen die ik zelf vanuit mijn geloofsovertuiging en cultuur aan de wereld om me heen geef. Ik ontdek wat ik echt belangrijk vind, maar ook wat er minder toe doet. Ik probeer aan mijn kinderen in ieder geval die betekenissen door te geven die echt belangrijk voor me zijn. Ook leg ik ze uit dat andere mensen dingen anders zien. En hoe je elkaar ondanks die verschillen toch lief kan hebben.

Tip
Tenminste dat probeer ik, maar dat lukt me niet altijd. Praten met andere ouders over de opvoeding helpt bij betekenisvol opvoeden, juist wanneer de (cultuur)verschillen wat groter zijn. Mijn tip: zoek naar gelegenheden in je buurt waar je met andere ouders kan sparren over opvoeding, of organiseer ze zelf. En neem dan je niet-kaaskop buren/vrienden mee.